Hoe pak een sedentaire levensstijl bij werknemers aan?

Sedentarisme bij werknemers: een uitdaging voor de volksgezondheid

Vandaag de dag loopt maar liefst 95% van de volwassenen in België gezondheidsrisico's door een gebrek aan lichaamsbeweging. Met de opkomst van telewerk en zittende beroepen is de strijd tegen het 'zitten' een prioriteit geworden voor zowel bedrijven als hun medewerkers. Wat zijn de uitdagingen en hoe kunt u als werkgever de strijd aangaan tegen sedentarisme binnen uw teams? Ontdek hier de oplossingen die binnen handbereik liggen.

Sport op het werk is een strategische hefboom om deze trend te keren. Door het aanbieden van groepslessen, toegankelijke infrastructuur, sportieve uitdagingen of een digitaal activiteitsplatform, kunnen organisaties hun medewerkers aanmoedigen om actiever te worden. Zelfs 30 minuten beweging per dag volstaat al om een positief effect te hebben op de gezondheid en de concentratie van uw werknemers.

Gelukkig is het nog niet te laat om in te grijpen. Er bestaan concrete oplossingen waarmee bedrijven effectieve maatregelen kunnen nemen tegen het sedentaire gedrag van hun personeel.

Lees ook ons artikel over beginnen met running.

Wat zijn de gevolgen van te veel zitten op het werk?

Wat is 'sedentair gedrag'?

Sedentarisme wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gedefinieerd als een toestand tijdens de wakkere uren die wordt gekenmerkt door een zeer laag energieverbruik, meestal door een zittende of liggende houding. In de praktijk betekent dit dat men gemiddeld meer dan 7 uur per dag zit, met ononderbroken periodes van 2 uur op verschillende plaatsen: op kantoor, in de auto, voor de televisie of op het openbaar vervoer.

In België is telewerk inmiddels een vaste waarde geworden. Hoewel dit voordelen biedt, stelt het werknemers bloot aan een nogal sedentaire levensstijl. De typische "micro-verplaatsingen" — zoals het wandelen naar het station of de gang naar een vergaderzaal — vallen bij thuiswerk vaak weg.

Volgens observaties van de Belgische externe diensten voor preventie en bescherming op het werk kan de totale dagelijkse zittijd voor wie aan een scherm werkt, oplopen tot bijna 10 uur. Vaak wordt er daarbij langer dan 30 minuten aan één stuk gezeten zonder op te staan. Dit gedrag brengt aanzienlijke gezondheidsrisico's met zich mee.

De impact op de gezondheid van uw medewerkers

"Langdurig stilzitten, in combinatie met een gebrek aan beweging, heeft een enorme impact op ons metabolisme en stelt onze gezondheid ernstig op de proef”, legt fysiologe Audrey Bergouignan uit.

Les conséquences néfastes de la sédentarité sur la santé en entreprise sont indéniables. Elle accroît considérablement les risques de maladies cardiovasculaires telles que le diabète de type 2, le surpoids et l'hypertension. En fait, augmenter le temps passé assis d'une heure chaque jour augmente de 22 % le risque de développer un diabète et de 30 % celui de devenir obèse. De plus, la sédentarité peut conduire à des problèmes musculosquelettiques et même favoriser l'apparition de certains cancers, comme ceux du sein et du côlon.

De schadelijke gevolgen van sedentarisme op de werkvloer zijn onmiskenbaar. Het verhoogt het risico op hart- en vaatziekten, zoals diabetes type 2, overgewicht en een hoge bloeddruk. In feite verhoogt elk extra uur dat u dagelijks zittend doorbrengt het risico op diabetes met 22% en de kans op obesitas met 30%. Bovendien kan een zittende levensstijl leiden tot musculoskeletale aandoeningen (MSA), zoals rug- en nekklachten, en bevordert het zelfs het ontstaan van bepaalde kankers, waaronder borst- en darmkanker.

De effecten van inactiviteit beperken zich niet tot het fysieke aspect. Te veel zitten kan ook de slaap verstoren en bijdragen aan depressie of angstgevoelens. Lichaamsbeweging stimuleert immers de aanmaak van hormonen zoals serotonine, adrenaline en dopamine. Deze staan ook wel bekend als de "gelukshormonen" en fungeren als natuurlijke middelen tegen stress.

Wat is de rol van de werkgever bij sedentarisme?

Een wettelijke en organisatorische plicht

De Welzijnswet van 4 augustus 1996 verplicht elke werkgever om "de gezondheid en het fysieke en mentale welzijn van de werknemers te beschermen". Dit houdt concreet in:

• het opzetten van preventieacties;

• het verstrekken van de nodige informatie en sensibilisering;

• het voorzien van een aangepaste organisatie en middelen (ergonomie).

Het is daarom essentieel om de preventie van sedentair gedrag volledig te integreren in het HR-beleid en het algemene welzijnsbeleid op het werk.

De werkomgeving aanpassen

Moedig uw medewerkers aan om vaker te bewegen en niet aan hun stoel genageld te blijven zitten. De Hoge Gezondheidsraad adviseert ten zeerste om zittende periodes te "doorbreken" met pauzes van minstens één minuut per uur, of 5 tot 10 minuten om de 90 minuten. Hieronder vindt u enkele praktische voorbeelden om de strijd tegen sedentarisme aan te gaan:

Omgeving en werkbeleid

• Investeer in kwaliteitsvol materiaal: Denk aan schermen en ergonomische hulpmiddelen (zitballen, voetsteunen, zit-sta bureaus, enz.).

• Organiseer staande vergaderingen: "Standing meetings" zijn vaak korter en energieker.

• Creëer interne of externe challenges: Neem bijvoorbeeld deel aan de Week van de Mobiliteit of organiseer een stappenuitdaging tussen collega's.

• Plan pauzemomenten in: Voorzie standaard blokken in de agenda's van uw medewerkers om beweging aan te moedigen.

Individuele acties

• Beperk zittende pauzes: Sta elke 30 minuten even op om de benen te strekken.

• Lunch niet achter uw computer: Neem een echte pauze weg van uw bureau, bij voorkeur tijdens een korte wandeling.

• Stretch regelmatig: Rek u uit terwijl u rustig in- en uitademt. Combineer dit met bewegingen om de gewrichten te activeren (draaien met de schouders, het bekken, de polsen, de handen en het hoofd).

• Wissel af tussen zitten en staan: Combineer een goede zithouding met staand werken om spierklachten te voorkomen.

Lichaamsbeweging: het antwoord op inactiviteit

Lichaamsbeweging: wat bedoelen we precies?

Lichaamsbeweging omvat alle bewegingen geproduceerd door de spieren die leiden tot een energieverbruik dat hoger ligt dan in rust. Vandaag de dag is de situatie in ons land zorgwekkend: volgens de gezondheidsenquête van Sciensano haalt slechts een minderheid van de Belgische volwassenen de aanbevolen beweegnormen om de gezondheid echt te beschermen. Om sedentarisme aan te pakken is minder zitten echter niet de enige sleutel; we moeten ook de effectieve tijd die we actief bewegen verhogen.

Volgens Belgische gezondheidsexperts moet de organisatie van onze levensstijl grondig worden herzien. Dit geldt zowel voor de openbare ruimte, door meer plaats te bieden aan actieve mobiliteit zoals fietsen of wandelen, als voor de werkplek, door sport te stimuleren en de zittijd te beperken. Ook in het onderwijs is er nood aan meer ruimte en tijd voor fysieke activiteiten en sport.

Lichaamsbeweging is dus een cruciale factor voor de gezondheid, zoals ook blijkt uit het laatste rapport van de WHO uit 2023. Indien alle inwoners van de EU de aanbevolen niveaus van lichaamsbeweging zouden halen, zouden jaarlijks meer dan 10.000 vroegtijdige sterfgevallen voorkomen kunnen worden. Regelmatige sportbeoefening aan een matige of hoge intensiteit verbetert de levenskwaliteit en helpt chronische aandoeningen te voorkomen. Bovendien bevordert het de mentale gezondheid en de slaapkwaliteit, wat het fysieke en mentale welzijn van de werknemers versterkt.

Vergelijkingstabel: Oplossingen tegen sedentair gedrag

Met deze adviezen en praktijkvoorbeelden heeft u nu alle troeven in handen om sedentarisme op de werkvloer aan te pakken en de gezondheid van uw medewerkers te beschermen. Aan u de beurt! Aarzel niet om uw eigen goede praktijken met ons te delen om de zittijd van uw medewerkers te verminderen.

Bronnen:

• Sciensano: Themafiche Fysieke activiteit en zittend gedrag
• FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg: Preventie van MSA en ergonomie op het werk
• Vlaams Instituut Gezond Leven: De bewegingsdriehoek en sedentair gedrag
• WHO Europa: Rapport 2023 over fysieke activiteit in de Europese UnieRapport 2023 sur l'activité physique en Union EuropéenneRapport 2023 sur l'activité physique en Union EuropéenneRapport 2023 sur l'activité physique en Union EuropéenneRapport 2023: Fysieke activiteit in de Europese Unie (inclusief data over België)